Gezond wonen

Als we denken aan een zuiver leefmilieu dan wordt in de eerste plaats gedacht aan een gezonde buitenlucht.
Bij luchtverontreiniging wordt vaak met de vinger gewezen naar de industie, het verkeer, de overheid, de energievoorziening,...
Hierbij zijn het altijd de "anderen" die maatregelen moeten nemen en wordt dikwijls gedacht dat we hier individueel niets kunnen aan veranderen. Nochtans, meestal is de buitenlucht gezonder dan de lucht in huis. En daar kunnen we wel iets aan veranderen. Hierna volgen een aantal oorzaken van ongezond wonen en tips om hieraan te verhelpen :

Onderwerpen
Wooninrichting	Bouwmaterialen	Isoleren en ventileren	Verwarmen	Elektromagnetische straling	Vocht	Chemische vervuilers
1.Plaatmateriaal 2.Hout 3.Verf en vernis	1.Beton en cement 2.Vloertegels 3.Asbest		1.met kachels, inbouwcassettes en open haarden 2.geschikte brandstof 3.goed stoken.

Wooninrichting :

PLAATMATERIAAL :

Voor de binnenafwerking, het binnenschrijnwerk en meubelen wordt heel wat plaatmateriaal gebruikt. Bij de productie van deze platen worden er lijmen gebruikt die formaldehyde bevatten. Bij de verwerking en droging ervan worden formaldehydegassen vrijgegeven die zich ook in de binnenruimte verspreiden. Gebruik daarom platen die zo weinig mogelijk lijm bevatten. MASSIEF HOUT bevat geen lijm en dus ook geen formaldehyde. Samen met MASSIEF VERLIJMD HOUT (o.a. gebruikt bij massieve tafelbladen) en (gefineerde) MULTIPLEX platen (toegepast in bv. deurkasten, meubelen) geniet dit de voorkeur.
OSB-platen zijn ook nog aanvaardbaar.
SPAANPLAAT en MDF zijn vanwege het hoge gehalte aan lijmen zo veel mogelijk te vermijden. Ook vanwege de beperkte duurzaamheid (minder slijt- en vochtvast, hergebruik is zo goed als onmogelijk, niet te herstellen bij beschadiging,...) zijn deze platen te vermijden. Ze worden het best NIET toegepast boven verwarmingselementen en in warme/vochtige ruimten want dat bevordert in belangrijke mate de verdamping van formaldehydegassen.

HOUT :

Tropisch of inlands : massief hout is het best om binnenshuis te worden gebruikt. Toch dient hierbij onderscheidt te worden gemaakt tussen inlands (Europees) en tropisch (zoals bv. teak, afzelia, afromosia,...). Niet chemisch behandeld inlands hout (zoals bv. beuk, eik, grenen,...) en vrij van pesticiden geniet de voorkeur. Dit niet alleen omwille van milieu-overwegingen maar ook om gezondheidsredenen. Sommige tropische houtsoorten kunnen allergische reacties veroorzaken en worden het best buiten toegepast.

VERF en VERNIS :

zie : Interieur, decoratie en renovatietips

Top

Bouwmaterialen :

BETON en CEMENT :

Beton kan worden aangemaakt met twee soorten van cement, nl. Portlandcement en Hoogovencement. Hoogovencement bestaat uit gemalen hoogovenklinker (slakken die bij het hoogovenproces overblijven). Het bevat vliegasslakken, vrijkomend bij elektriciteitscentrales. Vliegas bevat zware metalen en is vrij radioactief, waardoor toepassing binnenshuis niet is aan te raden.
Portlandcement wordt grotendeels gemaakt van mergel. Het bevat minder giftige stoffen dan hoogovencement, maar het kan ook het radioactieve radon bevatten.
Gebruik dus voor de aanmaak van cement bij voorkeur Portlandcement en zorg ervoor dat er binnen zo weinig mogelijk beton aanwezig is.

Om beton aan te maken wordt er water gebruikt. Bij het uitharden moet dit water weer kunnen ontsnappen. Als de woning te snel wordt betrokken en onvoldoende wordt geventileerd zorgt dit voor een te vochtige leefomgeving. Zie bouwvocht.

Naast het gezondsrisico heeft beton nog het nadeel dat het niet isolerend werkt en in een buitenconstructie extra moet afgewerkt worden tegen koudebruggen. Beton heeft een koud oppervlak, dat onprettig aanvoelt en voor koudestraling zorgt.

VLOERTEGELS :

Vermijd het gebruik van keramische, aluminiumoxidehoudende leisteen en granieten vloertegels. Bij keramische tegels zijn er heel wat twijfels omtrent de hoge graad van radioactiviviteit. Aan keramische vezels zouden dezelfde schadelijke gevolgen verbonden zijn dan aan asbest . In graniet en aluminiumoxidehoudende leisteen kan radon voorkomen en deze stof is eveneens radioactief. Een te hoge en vooral een voortdurende radioactiviteit "kan" tot kanker leiden.

ASBEST :

Tot en met 1997 werd asbest veelvuldig verwerkt in bouwmaterialen zowel voor binnen- als buitentoepassingen. Na 1998 is ook de VERKOOP en het (HER)GEBRUIK van asbesthoudende materialen VERBODEN.
Het inademen van het asbeststof en opname in de longen kan op termijn (20 à 40 jaar) ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Het is belangrijk om na te gaan of er asbest werd toegepast in en rond de woning.
Bij aanwezigheid is een paniekreactie echter voor niets nodig. Het volstaat om bewust te zijn van de aanwezigheid ervan, hiermee omzichtig om te springen en desgewenst de nodige correcte maatregelen te treffen. Vooral bij herstellings- en renovatiewerken dient hieraan de nodige aandacht geschonken.

Voor meer informatie over asbest klik hier : wat ? gezondheidsheidsrisico's ? hoe herkennen ? veiligheidshandelingen

Top

Isoleren en ventileren :

Zie Tips Energie sparen : Isoleren en Ventileren

Top

Verwarmen met kachels, inbouwcassettes en open haarden :

Gezellig warm en soms nog voordelig ook, tenminste als op de juiste manier wordt gestookt. Uw gezondheid zal er wel bij varen, en u bespaart uw buren veel rook- en geurhinder. Ongeschikte brandstoffen en verkeerde stookgewoontes zijn een belangrijke bron van vervuiling. Bovendien kan door verstandig te stoken veel meer warmte worden opgewekt.

Een open haard is zinloos, want het grootste gedeelte (90%) van de opgewekte warmte verdwijnt ongebruikt door de schoorsteen. Een kachel of inbouwcassette springt heel wat zuiniger om met brandstof : afhankelijk van het type wordt 65 à 75 % omgezet in warmte. Een tegel- of speksteenkachel is ideaal, niet alleen qua rendement (+90%) maar ook door de manier van stoken waarbij hoge temperaturen worden bereikt met een volledige verbranding en een maximale stralingswarmte.

Geschikte brandstof :

• Verbrand GEEN AFVAL ! 
  Het is gevaarlijk (brand- en explosiegevaar), ongezond (wegens het vrijkomen van grote hoeveelheden dioxines, zware metalen, PAK's), schadelijk voor de kachel en bovendien STRENG VERBODEN.
• Gebruik goed GEDROOGD HOUT (1,5 à 2 jaar buiten gedroogd) voor de houtkachel. VOCHTIG en BEHANDELD (geverfd, geimpregneerd, vernist,...) hout is NIET geschikt. PLAATMATERIAAL met een hoge concentratie aan lijmen (zoals spaanplaat, hardboard, MDF,...) is eveneens NIET geschikt
• Gebruik de JUISTE KOLEN in de juiste kachel. De kolenhandelaar en verkoper weten je hieromtrent perfect in te lichten.
• Naast hout of kolen kunnen ook hout-, bruinkool- of zaagselparaffinebriketten gestookt worden. Houtbriketten zijn zeer milieuvriendelijk, zolang ze maar DROOG worden bewaard.

Goed stoken :

• Zorg voor een VOLLEDIGE VERBRANDING en smoor het vuur niet. Bij smoren wordt de toevoer van zuurstof verminderd waardoor er een onvolledige verbranding plaatsvindt en er veel schadelijke stoffen vrijkomen.  Zuinig branden gebeurt beter door kleinere hoeveelheden te branden dan de kachel dicht te draaien.
• Brand "CYCLISCH", d.w.z. voeg een voldoende grote hoeveelheid brandstof  ineens toe en laat deze bijna volledig opbranden vooraleer opnieuw bij te laden.
• Let erop dat de SCHOORSTEEN goed TREKT.
• VENTILEER voldoende in de ruimte waar wordt gestookt. Verbranden is verbruiken van zuurstof en dient dus voldoende vers aangevoerd te worden.
• Bij goed stoken moet er KLEURLOZE of WITTE ROOK uit de schoorsteen komen. Grijsblauwe, grijze of zwarte rook is niet goed. Meestal helpt het om in dit geval gewoon de luchttoevoer wat verder open te zetten.
• Bij WINDSTIL of MISTIG weer wordt er beter NIET gestookt. De schoorsteen trekt dan niet optimaal, zodat het vuur meer rook en schadelijke stoffen produceert. Die slaan neer en blijven in de omgeving hangen. Bovendien veroorzaakt het verminderd trekken van de schoorsteen een groter risico op een gevaarlijke en zelfs levensbedreigende CO-vergiftiging.

Stank, rook en giftige stoffen ten gevolge van slecht stoken en het niet gebruiken van geschikte brandstoffen verpesten niet alleen het milieu en de gezondheid, maar ook de VERSTANDHOUDING MET DE BUREN. Hou daarom rekening met klachten van mensen uit de omgeving.

Top

Elektromagnetische straling :

De invloed van elektromagnetische straling, afkomstig van GSM's, microgolfovens, draadloze telefoons, WIFI's, elektrische installaties,..., op onze gezondheid is een vrij recent fenomeen. "Momenteel" zijn er geen eenduidige aanwijzigingen van een impakt. Maar de commerciële en financiële belangen zijn enorm en daarom geldt ook hier het veiligheidsprincipe : "Probeer zo veel mogelijk de risico's te vermijden of te beperken." Aangaande elektromagnetische velden en gezondheid werd door de federale overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu een brochure uitgegeven dat een goed inzicht verschaft in de problematiek.  Download de brochure : Gezondheid en elektromagnetische golven, uw wegwijzer in het elektromagnetische landschap. (pdf) (1.3 Mb).

Tips om blootstelling aan straling te beperken : GSM : - gebruik een OORTJE bij het bellen :  vanwege het opwarmingseffect is elektromagische straling het gevaarlijkst voor je hersenen.  Door gebruik te maken van een oortje is je GSM-toestel verder verwijderd en worden hierdoor risico's op beschadiging sterk gereduceerd. - bedek zo weinig mogelijk je GSM : als je GSM verborgen zit in een volledig afgesloten tas zal de straling sterker moeten zijn om een signaal te kunnen ontvangen. - onderweg : de auto of een ander gesloten voertuig uit metaal (trein, vliegtuig)  is een kooi van faraday waar elektrische stralen maar moeilijk doorheen raken.  De straling van je GSM zal hierbij dan ook sterker moeten zijn om een ontvangst te kunnen realiseren.  Bovendien zal onderweg je GSM voortdurend het dichtsbijzijnde netwerk moeten zoeken om een optimale communicatie te verzekeren.  Hierbij is de straling ook sterker. - Bel bij voorkeur op plaatsen met een goede ontvangst :  het zendvermogen van je GSM zal automatische verhogen wanneer de verbindingskwaliteit slecht is. SCHEERMACHINE : Bedenk dat een elektrische scheermachine evenzeer straling geeft die zeer kort bij de hersenen komt.  Daarom scheer je baard eerder met een scheermes en -zeep dan elektrisch.

Top

Vocht :

Te veel vocht in de woning is niet alleen ongezond maar ook energie verslindend.
Ongezond omdat het de ontwikkeling van schimmels en allerlei schadelijke micro-organismen (o.a. huisstofmijt) stimuleert.
Energie verslindend omdat het meer tijd en moeite kost om een vochtige ruimte te verwarmen dan een droge.
Vergelijk het met de invloed van de zee op het klimaat. De zon heeft in de zomer heel wat tijd nodig om het zeewater op te warmen. Dit zorgt dan wel voor koelere temperaturen dan in het binnenland maar in onze woning dient net het omgekeerde te gebeuren. In de winter dient verwarmd te worden en er moet dus heel wat energie in worden gestoken om een aangename temperatuur te bereiken. Vochtige lucht koelt langzamer af met het gevolg dat het in de zomer warmer blijft.
Daarnaast zorgt warme, vochtige lucht ook voor een onbehaaglijk gevoel.

Te veel vocht in de woning kan verschillende oorzaken hebben. Afhankelijk van de oorsprong zijn verschillende maatregelen mogelijk :

1. Bouwvocht : Is afkomstig van de regen tijdens het bouwproces en bouwmaterialen waarbij voor de aanmaak water wordt toegevoegd (bv. beton, pleister, mortel,...). Dit vocht kan worden vermeden door de bouw te starten tijdens de zomerperiode (warmere en drogere periodes), zo veel mogelijk "droge" bouwmaterialen te gebruiken (bv. hout, plaatmateriaal, kurk,...) en de bouw voldoende lang (tot meer dan 12 maanden) te laten uitdrogen.
   
2. Opstijgend vocht : Is afkomstig van water aanwezig in de bodem (grond- en regenwater) dat door vochtdoorlatende bouwmaterialen wordt opgezogen. Het probleem kan worden opgelost door een waterdichte en drukbestendige afdichting te plaatsen.
   
3. Vochtdoorsijpeling/-infiltratie : Is afkomstig van regendoorslaan langs de muren, dak, verstopte of lekke afvoerbuizen. Meestal kan het probleem worden opgelost door de oorzaak van de lekkage te herstellen. Als de doorslag het gevolg is van het gebruik van slechte bouwmaterialen of constructiefouten is de oplossing ingewikkelder. Meestal zal de oplossing erin bestaan om aan de regenzijde een gevelbescherming te plaatsen (gevelbeplanking, -bepleistering, vochtremmend infiltraat,...). De meest radicale oplossing is het vervangen van de slechte bouwmaterialen en het wegnemen van de constructiefouten.
   
4. Woon- en condensatievocht : Is afkomstig van natuurlijke verdamping van lichaamsvocht van mens en dier en diverse huishoudelijke activiteiten zoals koken, (af)wassen, douchen, baden, kuizen,...
   Als dit vocht niet voldoende wordt afgevoerd en neerslaat op koude oppervlakten (bij koudebruggen) ontstaat er condensatievocht.
   Het condensatievocht kan eventueel ook afkomstig zijn van een onderliggende vochtige (kruip)kelder dat via een vochtdoorlatende vloer naar de bovenliggende woning wordt gevoerd. Het meeste woon- en condensatievocht kan worden vermeden door in de eerste plaats een aangepaste dampafzuiging te voorzien (in de keuken, badkamer en wasplaats), voldoende te verluchten en een ventilatiesysteem te voorzien. Hierbij wordt in de ruimtes waar veel vocht wordt geproduceerd de lucht afgevoerd en in de relatief droge ruimten lucht aangevoerd.
   In de binnenruimte is het gebruik van zo veel mogelijk ademende, vochtregulerende (zogenaamde hygroscopische) en isolerende (warme) bouwprodukten aangewezen. Voorbeelden zijn hout, kurk, gipsplaten, leem, pleister, kalk(steen), lenoleum, (onbehandelde) natuursteen, watergedragen verf,...
   Hou er wel rekening mee dat deze materialen wel vochtregulerend en condensremmend zijn maar dat ze zeker en vast geen permanent aanwezig vocht- en condensprobleem zullen oplossen. Er dient ook steeds nagegaan te worden of het vochtprobleem niet zijn oorsprong vindt in de hierboven vermelde punten (1. tot 3.).
   Koudebruggen kunnen worden opgelost door een deskundig uitgevoerde isolatie te plaatsen.
   Luchtontvochtigers kunnen een goede oplossing bieden als niet direct structureel kan worden ingegrepen.
   

Te veel vocht in de woning is niet gezond, maar te droge lucht is ook niet goed. Stof kan zich veel gemakkelijker verplaatsen en kan het neus-/huidirritaties en ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken.
De ideale vochtigheidsgraad schommelt tussen 30% en 60% en een temperatuur van 18 tot 22°C. Dit kan worden gecontroleerd met een gecombineerde hygro- en thermometer.
Te droge lucht kan bevochtigd worden door het plaatsen van waterverdampers en luchtbevochtigers. Ook hier kunnen hygroscopische of vochtregulerende bouwmaterialen een bijdrage leveren. Deze materialen zullen immers in droge periodes (in de zomer) vocht afgeven.

Top

Chemische vervuilers :

Zie volgende pagina >>

Meer info :

Voor meer informatie betreffende gezond wonen download de brochure Gezond wonen (pdf) (2 MB) opgesteld door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Administratie Milieu-, Natuur-, Land-, en Waterbeheer (A.M.I.N.A.L.), Cel Milieu en Gezondheid

Meer info over milieu en gezondheid kijk op de volgende websites : 

www.milieuengezondheid.be
www.binnenlucht.be
www.mmk.be : website van de medische milieukundigen.

Tekst : W. Huybrecht - pi-design

Top